Cây cỏ xước trước đây là một cây cỏ dại ít được chú ý đến. Nhưng thực ra đây là một loài có dược tính cao, có khả năng chữa được nhiều bệnh cho con người.
Thông tin về cây cỏ xước
Cỏ xước (tên khoa học Achyranthes aspera L., họ rau dền) tên gọi trong Đông y là Ngưu tất nam. Đây là một loại cây thân thảo sống lâu năm với chiều dài có thể lên đến 1m, dọc trên thân có lông mềm. Lá cây cỏ xước có hình trứng, mọc đối nhau, mép lá lượn sóng. Hoa mọc ở ngọn hoặc nách lá dài từ 20-30cm. Quả là một thành túi mỏng có lá sắc nhọn như gai theo chiều ngược xuống dưới gốc nên rất dễ mắc vào quần áo khi chạm vào. Hạt hình trứng, nhỏ và dài. Rễ của cây tương đối nhỏ, nhỏ dần từ đầu đến chóp rễ, đường kính từ 2-5mm, dài khoảng 20-30cm. Tất cả các bộ phận của cây cỏ xước đều được dùng làm thuốc nên khi dùng chỉ cần nhổ cả cây, thái nhỏ, hoặc phơi khô dùng dần.
Cỏ xước – loài cỏ dại nhiều công dụng
Phân bố và thu hoạch :
Cỏ xước là loài cây nhiệt đới, mọc hoang khắp nơi ở nước ta như trong các bãi cỏ, ven đường đi, trong bụi rậm. Nếu muốn chủ động trồng thì cây có thể trồng bằng hạt.Có thể thu hoạch cây quanh năm nhưng chủ yếu là vào mùa hè thu bởi lúc này cây đã trưởng thành, phát triển toàn diện, có đầy đủ các bộ phận và có dược tính cao nhất.
Thành phần hoá học của cỏ xước: Trong cây cỏ xước tươi chứa 81,9% nước; 3,7% protid; 9,2% glucid; 2,9% xơ; 2,3% tro; 2,6% caroten; 2% vitamin C. Trong rễ cỏ xước có chứa acid oleanolic (sapogenin). Hạt có chứa hentriacontane và saponin 2%; acid oleanolic, saponin oligosaccharide, acid oleanolic 1,1%.
Các tác dụng của cây cỏ xước
Theo Đông y cỏ xước có vị chua, đắng, tính bình với công dụng phá huyết, tiêu ứ. Khi sao chín, cây có tác dụng giúp mạnh gân xương, bổ can thận nên được sử dụng để chữa các bệnh như phong thấp, tê mỏi, cước khí, các bệnh về viêm khớp, sau sinh máu hôi không sạch. (Không dùng cho phụ nữ có thai)
Cỏ xước thuộc nhóm thuốc hoạt huyết khứ ứ nên có công dụng giảm cholesterol trong máu, có thể chữa các bệnh về huyết áp, xơ vữa động mạch, sưng đau, tụ máu khi chấn thương.
Ở Ấn Ðộ người ta dùng tất cả các bộ phận của cây cỏ xước để trị bệnh phù, trĩ, mụn nhọt, da phát ban nổi mẩn, đau bụng và rắn cắn. Hạt của cây được dùng trong chứng sợ nước.
Cỏ xước – vị thuốc dễ kiếm
Cách sử dụng cỏ xước
Cỏ xước có thể được dùng vừa như 1 loại thực phẩm để ăn, và cũng như 1 loại dược phẩm để chữa bệnh. Có thể lấy lá non của cây, trần qua nước sôi sau đó xào hoặc nấu canh để ăn trong bữa cơm.
Khi dùng làm thuốc, có thể sử dụng tất cả các bộ phận của cây nhưng thường dùng rễ nhiều hơn. Hàm lượng thường dùng là 15 – 30g, uống ở dạng sắc. Nếu dùng tươi, bên ngoài cơ thể thì có thể lấy lá giã ra hoặc nhai rồi lấy bã đắp.
Các bài thuốc chữa bệnh bằng cây cỏ xước
- Chữa viêm cầu thận: Tây y hiện đại đã nghiên cứu và tìm ra những công dụng tuyệt vời của cỏ xước trong việc hỗ trợ chữa bệnh viêm cầu thận.
Để chữa viêm cầu thận dùng bài thuốc như sau: rễ cỏ xước 25g, rễ cỏ tranh, lá móng tay, mã đề, huyết dụ mộc thông, huyền sâm (mỗi thứ 15g). Tất cả đem sắc với 600ml nước cho đến khi cạn chỉ còn 200ml. Mỗi ngày một thang chia làm 2 lần uống vào sáng và trưa sau khi ăn. Cần uống liên tục trong khoảng 10 ngày.
- Chữa các bệnh về thận, viêm gan, bàng quang. Bài thuốc này dành cho những người hay uống rượu bia, gan nóng có các biểu hiện như: có sỏi, nước tiểu có màu đỏ, màu vàng đậm.
Dùng các vị thuốc: cỏ xước, mộc thông, rễ cỏ tranh, cỏ tháp bút, mã đề và 15g bột hoạt thạch. Mỗi ngày sắc một thang uống làm 3 lần.
- Chữa rối loạn kinh nguyệt, không có kinh: rễ cỏ xước 20g, cỏ cú (tứ chế) 16g, ích mẫu 16g, rễ gai 30g, nghệ xanh 16g. Sắc uống mỗi ngày một thang chia làm 3 lần. Cần uống đều đặn trong vòng 10 ngày để thuốc phát huy tác dụng.
- Chữa bệnh mỡ trong máu cao: Mỡ máu cao sẽ rất nguy hại cho sức khỏe, là nguyên nhân của nhiều bệnh nguy hiểm khác như: cao huyết áp, xơ vữa động mạch, nhức đầu, chóng mặt, ù tai. Để chữa bệnh mỡ máu cao sử dụng bài thuốc sau: cỏ xước 16g, hạt muồng 12g (sao vàng), xuyên khung 12g, hy thiêm 12g, nấm mèo 10g, đương quy 16g, cỏ mực 20g. Mỗi ngày sắc 1 thang để uống, dùng uống thay nước lọc. Nấm mèo vớt ra để ăn. Cần uống đều đặn liên tục từ 20-30 ngày.
- Chữa viêm đa khớp dạng thấp: rễ cỏ xước tẩm rượu sao 20g, độc hoạt 12g, đương quy 12g, dây đau xương 16g, tục đoạn 12g, bạch thược 12g, đảng sâm 12g, tần giao 12g, quế chi 8g, cam thảo 6g. Mỗi ngày sắc 1 thang uống làm 3 lần. Uống liên tục từ 10-15 ngày hoặc đến khi khỏi bệnh.
- Chữa quai bị: lấy rễ cỏ xước giã nát sau đó thêm nước để lọc lấy nước uống, bã dùng để đắp lên vùng bị sưng đau.
- Chữa nhiệt miệng, hôi miệng, loét miệng: dùng rễ cỏ xước tẩm rượu để nhai nuốt nước trực tiếp hoặc có thể sắc lấy nước để uống.
- Chữa phù thũng, vàng da: cỏ xước, rễ cỏ tranh, bông mã đề, dây khô rách (mỗi thứ từ 20-25g), sắc nước uống hàng ngày, có thể uống thay nước.
Cỏ xước – nhiều công dụng bất ngờ
- Chữa sốt cao, sổ mũi: cỏ xước, lá diễn, đơn buốt (mỗi thứ 30g), sắc lấy nước uống.
- Chữa nhiễm sơn lam chướng khí, mê man chóng mặt bất tỉnh: lá cỏ xước 30g sắc lấy nước uống. Bài thuốc này rất hiệu nghiệm, được coi là Nam dược thần hiệu.
- Chữa tiểu tiện đau buốt: cỏ xước 20g sắc lấy nước uống. Đây cũng là bài thuốc Nam dược thần hiệu
- Chữa hóc xương thông thường: dùng một nắm cỏ xước nhai nuốt nước, lấy bã đó đắp vào cổ.
- Chữa đau nhức xương khớp khi thay đổi thời tiết: dùng 15-20g cỏ xước sao vàng hạ thổ sắc nước uống hàng ngày. Bài thuốc này có thể uống theo từng đợt, tối thiểu phải đủ 15 ngày cho 1 liệu trình thì mới phát huy hiệu quả.
- Chữa đau thần kinh tọa: rễ cỏ xước 20g, lá lốt 16g, đỗ trọng 16g, ý dĩ 20g, lá thông 12g, tô mộc 12g, củ ráy sao 12g, ngải cứu 12g, cẩu tích 12g. Mỗi thang dùng 1lít nước sắc đến khi còn 300ml, chia làm 2 lần uống mỗi ngày.
- Chữa viêm mũi dị ứng: rễ cỏ xước 30g, lá diễn, đơn buốt mỗi thứ 20g, sắc với 400ml nước cho đến khi còn 100ml nước thì dừng lại. Nên uống khi thuốc còn ấm. Mỗi đợt điều trị tối thiểu 5 ngày.
- Chống co giật (bại liệt, phong thấp teo cơ, xơ vữa mạch máu): rễ cỏ xước 40-60g sắc lấy nước thuốc uống nhiều lần trong ngày.
- Chữa các chứng bốc hỏa trong người: rễ cỏ xước 30g, hạt muồng sao vàng 20g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang chia 3 lần.
Cỏ xước – dược liệu quý chữa được nhiều bệnh
Bài viết đã chỉ ra một số đặc điểm và công dụng chữa bệnh của cây cỏ xước. Mong rằng các bạn sẽ áp dụng được vào cuộc sống để chữa bệnh cho bản thân và gia đình với bài thuốc đơn giản, dễ kiếm, giá thành rẻ và rất an toàn này.
