Diệp hạ châu hay còn gọi là cây chó đẻ là loại cây mọc hoang khá quen thuộc và có thể tìm thấy ở bất kì vùng miền nào trên đất nước ta. Cây thường được hái để làm thuốc nhưng không phải ai cũng biết rõ những lợi ích của loại cây này. Bài viết này xin chia sẻ với các bạn những công dụng thần kì của diệp hạ châu.
Diệp hạ châu còn gọi là cây chó đẻ, chó đẻ răng cưa, cam kiềm, cỏ trân châu, rút đất, diệp hòa thái,… Tên khoa học là Phyllanthus urinaria L, thuộc họ thầu dầu Euphorbiaceae.
Cây diệp hạ châu
Đặc điểm sinh học của cây diệp hạ châu
Diệp hạ châu là loại cây thân thảo có thể sống một năm hoặc nhiều năm. Cây mọc thẳng đứng, thường cao từ 30 đến 60 cm, màu xanh bóng, thân cây có nhiều nhánh nhỏ.
Lá diệp hạ châu mọc so le nhau giống lá me, phiến lá nhỏ nhắn, mỏng và có hình trứng. Mặt trên của lá có màu xanh nhạt, mặt dưới màu xám nhạt, dài 1 – 1,5 cm, rộng 3 – 4 mm, cuống lá rất ngắn.
Hoa mọc dưới nách lá, có cuống ngắn, đơn tính cùng gốc. Hoa đực ở đầu cành có 6 lá dài, 3 nhị, chỉ nhị ngắn; hoa cái ở cuối cành, 6 lá dài, bầu hình trứng.
Quả diệp hạ châu nhỏ, hình cầu có 2 khía và điều thú vị là nó mọc ở dưới lá, màu xanh, khi chín chuyển sang màu vàng. Hạt hình 3 mặt, màu nâu đỏ hơi xám nhạt.
Diệp hạ châu thường được chia làm hai loại là diệp hạ châu ngọt (phyllanthus urinaria L.- thân đỏ) và diệp hạ châu đắng (thân xanh). Theo đông y, cây diệp hạ châu có vị ngọt, tính mát hơi đắng và mọi bộ phận đều có thể dùng làm thuốc chữa bệnh. Loại thân xanh thường có dược tính mạnh hơn nên hiệu quả cao hơn nhưng lại khó tìm thấy vì không mọc đại trà như loại thân đỏ.
Khu vực phân bố cây diệp hạ châu
Cây diệp hạ châu mọc nhiều ở Nam Mỹ và các quốc gia châu Á như Ấn Độ, Lào, Thái Lan, Nhật Bản và cả Việt Nam. Ở nước ta, diệp hạ châu thường mọc dại với cỏ hoang, ưa ánh sáng và đất ẩm nên phân bố rộng rãi. Có thể tìm thấy diệp hạ châu trên khắp các miền quê Việt Nam tại nhiều nơi như các bờ ruộng, các khu đất hoang, các vùng bìa rừng…
Thành phần của cây diệp hạ châu
Trong cây diệp hạ châu có các acid như: acid ellagic, acid gallic, acid phenolic, cùng các triterpen một vài alcaloid và các dẫn xuất phenol, flavonoid .
Bộ phận dùng
Diệp hạ châu được thu hái quanh năm nhưng tốt nhất vẫn là vào mùa hè và mùa thu. Có thể nhổ toàn cây, đem về rửa sạch dùng tươi. Hoặc cắt từng đoạn phơi trên dụng cụ sạch dưới nắng, đến khi héo nhiều thì phơi trong râm đến khi khô hẳn cất trữ để dùng dần. Đôi khi muốn dễ phơi, người ta để cả cây, rửa sạch rồi phơi, khi nào dùng thì cắt đoạn 5- 6 cm.
Diệp hạ châu khô
Công dụng của cây diệp hạ châu
Cây diệp hạ châu có vị hơi đắng, ngọt, tính mát, có tác dụng lợi tiểu, tiêu độc, sát khuẩn, tống ứ, thông huyết, điều kinh, hạ nhiệt… Thường được dùng làm thuốc chữa các bệnh đau gan, đau thận, bệnh về đường tiết niệu, đường ruột, bệnh chứng ở ngoài da.
Sau đây là một số công dụng chính:
- Điều trị viêm gan, giải độc gan, lợi tiểu.
- Giúp tăng cường hệ thống miễn dịch cho cơ thể.
- Điều trị một số chứng bệnh về đường tiêu hóa, vàng da, thương hàn, …
- Điều trị một số bệnh đường hô hấp: trị ho, hen, viêm phế quản, …
- Tác dụng giảm đau.
- Hỗ trợ bệnh tiểu đường.
Diệp hạ châu đun nước uống
Một số bài thuốc từ cây diệp hạ châu
Chữa suy gan do nghiện rượu.
Nguyên liệu: Diệp hạ châu 10 gam, Cam thảo đất 20 gam.
Cách dùng : Lấy cả hai vị thuốc trên sắc uống thay nước hàng ngày. Nhờ có cam thảo đất nên dễ uống hơn. Dùng liên tục sẽ thấy hiệu quả rõ rệt.
Chữa viêm gan siêu vi B:
Nguyên liệu: Diệp hạ châu 100 gam, Nghệ vàng 5 gam.
Cách dùng : Lấy cả hai vị thuốc trên sắc với 3 chén nước đến khi còn 1 chén. Lần 2 và 3 đổ vào 2 chén nước, sắc còn nửa chén. Sau đó trộn chung tất cả 3 lần sắc được 2 chén, chia làm 4 bữa, uống trong ngày. Nếu khó uống bởi vị đắng, cay có thể cho thêm chút đường vào cho dễ uống.
(Có thể dùng cách khác là lấy 30 g cây diệp hạ châu, nhân trần 12 gam, hạ khô tảo12 gam, sài hồ 12 gam, chi từ 8 gam. Tất cả các vị trên đem sao khô, sắc uống mỗi ngày 1 thang).
Chữa viêm gan do virus
Các nhà khoa học đã nghiên cứu và chứng minh hàm lượng chất chống oxy hóa có trong diệp hạ châu rất cao, có khả năng ức chế quá trình peproxide hóa ở gan. Đồng thời làm tăng lượng glutathion ở gan, giúp làm giảm hoạt động của các enzym và SGPT trong những trường hợp viêm gan tiến triển.
Cách làm: Lấy 20 gam diệp hạ châu sao khô, sắc nước 3 lần. Lấy nước ở 3 lần này trộn chung và thêm 50g đường đun sôi, chia làm 4 lần, uống mỗi ngày. Nên dùng kiên trì và sau một tuần có thể đến bệnh viện kiểm tra tình trạng bệnh.
Chữa sốt rét, nhiễm độc do môi trường hoặc các trường hợp hay nổi mẩn, nổi mụn do huyết nhiệt.
Nguyên liệu: Diệp hạ châu 12 gam, Cam thảo đất 12 gam.
Cách dùng: Tất cả 2 vị thuốc trên sắc nước uống hàng ngày thay trà. Cần phải kiên trì sử dụng để thấy được kết quả.
Chữa sỏi thận, sỏi mật
Cách dùng: Diệp hạ châu 24 gam. Sắc 2 nước để uống trong ngày, có thể lấy diệp hạ châu khô hãm nước sôi như hãm chè.
Chữa viêm thận đái đỏ hoặc viêm ruột tiêu chảy, hoặc mắt đau sưng đỏ:
Dùng cây diệp hạ châu 40 gam, mã đề 20 gam, dành dành 12 gam. Tất cả cùng sắc lấy nước uống trong ngày.
Chữa mụn độc sưng đau:
Dùng một nắm cây chó đẻ tươi với một ít muối giã nhỏ, chế nước chín vào, vắt lấy nước cốt uống, dùng bã đắp chỗ đau.
Trị đau bụng, ăn không ngon miệng, nước tiểu sẫm màu
Cách dùng: Lấy 1 gam diệp hạ châu, 1 gam xuyên tâm liên, 2 gam nhọ nồi phơi khô, tán bột. Sau đó sắc bột uống, nên làm ngày 3 lần.
Lưu ý quan trọng khi dùng cây diệp hạ châu: Cây chó đẻ không tốt với phụ nữ mang thai bởi vậy chị em phụ nữ khi mang thai cần cẩn trọng.
Trên đây là những thông tin hữu ích giúp bạn hiểu rõ hơn cây diệp hạ châu cũng như những tác dụng kì diệu của nó. Hi vọng với bài viết này, các bạn sẽ tự chế những bài thuốc quý từ loại thảo dược này nhé!
